در پشت دیوارهای خانه‌تان، دنیایی از سیم‌ها و کابل‌های رنگارنگ وجود دارد که هر کدام وظیفه‌ای خاص در مدار برق دارند. این رنگ‌ها، کدهای مهمی هستند که باید پیش از هرگونه دستکاری در سیستم برق، با آنها آشنا شوید. هر رنگ، نشان‌دهنده عملکردی ویژه در شبکه برق است و این کدگذاری، به منظور ایمنی و کارایی سیستم انجام می‌شود. بنابراین، قبل از هر اقدامی، رمزگشایی از این رنگ‌ها ضروری است تا بتوانید به درستی با سیم‌ها و کابل‌ها تعامل داشته باشید.
هنگام کار با سیم‌های برقی، احتیاط بسیار مهم است، زیرا هر کدام از سیم‌ها می‌توانند حامل جریان الکتریکی باشند. بهتر است در مورد سیم‌هایی که با آنها آشنا نیستید، احتیاط بیشتری به خرج دهید، حتی اگر احتمال خطر کم به نظر برسد. در صورت تردید، توصیه می‌شود کار با برق را متوقف کرده و از یک متخصص کمک بگیرید.
در این مقاله، ما به بررسی رنگ‌بندی کابل‌ها می‌پردازیم. ابتدا به معرفی رنگ‌های مختلف سیم‌ها خواهیم پرداخت و سپس به توضیح در مورد سیم ارت، فاز و نول و نقش آنها در دستگاه‌های مختلف خواهیم پرداخت.
سیم های برق سیاه
در سیستم‌های برق‌رسانی، سیم‌های سیاه به‌طور گسترده‌ای برای انتقال انرژی به سوییچ‌ها و پریزهای برق مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیم‌ها به عنوان اتصالات اصلی در مدارها عمل کرده و معمولاً به پایه‌های سوییچ متصل می‌شوند. وظیفه اصلی آنها برقرار کردن ارتباط بین سوییچ و بار الکتریکی است. همچنین باید توجه داشت که در بیشتر موارد، این سیم‌های سیاه همواره دارای جریان برق هستند و به همین دلیل باید با احتیاط با آنها برخورد شود. در نتیجه، شناخت و استفاده صحیح از این نوع سیم‌ها در طراحی و نصب سیستم‌های الکتریکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
سیم های برق قرمز
در مدارهای برق با ولتاژ 220 ولت، سیم‌های قرمز به عنوان سیم‌های دارای جریان ثانویه شناخته می‌شوند. این سیم‌ها می‌توانند مشابه سیم‌های سیاه، در انواع مختلف پایه‌های سوییچ مورد استفاده قرار گیرند. رنگ‌بندی کابل‌ها برای اتصال سنسورهای دود به سیستم برق منزل نیز کاربرد دارد. می‌توان دو سیم قرمز را به یکدیگر متصل کرد یا یک سیم قرمز را با یک سیم سیاه ترکیب نمود. این اقدامات به ایجاد اتصالات ایمن و کارآمد در سیستم‌های برقی کمک می‌کند و از اهمیت ویژه‌ای در تأمین ایمنی و کارایی تجهیزات برقی برخوردار است. استفاده صحیح از این رنگ‌بندی و اتصالات، می‌تواند به عملکرد بهتر سیستم‌های الکتریکی و افزایش ایمنی در محیط‌های خانگی منجر شود.
سیم های برق آبی و زرد
سیم‌کشی برق شامل رنگ‌بندی متنوعی است، اما سیم‌های آبی و زرد در میان این رنگ‌ها، کاربرد خاص خود را دارند. این سیم‌ها، اگرچه در پریزهای معمولی دیده نمی‌شوند، اما در موقعیت‌های خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سیم‌های زرد، در جایی که سیم‌های برق از داخل دیوار عبور می‌کنند، ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، در سوییچ‌های کنترل پنکه‌های سقفی، نورپردازی‌های ساختمانی، و پریزهایی که با سوییچ‌های برق همراه هستند، این سیم‌های زرد نقش مهمی ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، سیم‌های آبی معمولاً به عنوان رابط برای سوییچ‌های سه یا چهار راهه استفاده می‌شوند و در این موارد، کاربرد ویژه‌ای دارند.
سیم های برق سفید و خاکستری
سیم‌های سفید یا خاکستری، که معمولاً به عنوان سیم‌های نول یا خنثی شناخته می‌شوند، نقش مهمی در سیستم برق دارند. این سیم‌ها به رسانگر فشار قوی متصل می‌شوند، که یک قطعه فلزی رسانا در پنل برق است و وظیفه جذب و توزیع جریان برق در سراسر خانه را بر عهده دارد. توجه داشته باشید که سیم‌های نول فقط می‌توانند به یکدیگر متصل شوند.
با وجود اینکه این سیم‌ها به عنوان نول شناخته می‌شوند، ممکن است جریان برق را حمل کنند، به خصوص در شرایط نامتعادل. بنابراین، هنگام کار با این سیم‌ها، احتیاط لازم را به عمل آورید و از ایمنی خود اطمینان حاصل کنید.
سیم های برق سبز
هدف از انتخاب رنگ سبز برای کابل‌ها، تعیین سیم اتصال به زمین در سیستم برق است. این سیم‌ها به پایانه‌ی زمین در پریزها متصل شده و به رسانای فشار قوی در پنل برق راه می‌یابند. نقش اصلی این سیم‌ها، محافظت از مدار است. در صورت تماس سیم‌های برقدار با فلز یا رساناهای دیگر، این سیم‌ها به عنوان مسیری امن، جریان برق را به زمین منتقل می‌کنند.
سیم‌های سبز تنها با سیم‌های مشابه خود قابل اتصال هستند. توجه داشته باشید که در صورت وجود نقص در مدار، ممکن است این سیم‌ها نیز جریان برق داشته باشند، بنابراین هنگام کار با این سیم‌ها، احتیاط لازم را به کار ببرید.
استاندارد رنگ سیم های برق در ایران
رنگ بندی کابل‌ها یکی از جنبه‌های مهم در صنعت برق است که به ما کمک می‌کند تا به راحتی و با دقت بیشتری کابل‌ها را شناسایی کنیم. در ایران، رنگ بندی استانداردی که برای کابل‌ها استفاده می‌شود، مطابق با استانداردهای بین‌المللی همچون IEC 60227 و همچنین استاندارد ملی ISIRI 607 است. این استانداردها به ما این امکان را می‌دهند که کابل‌ها را بر اساس رنگ‌های خاصی که برای هر نوع کابل تعریف شده، بشناسیم و این یکی از عواملی است که در زمان نصب و نگهداری بسیار مهم است. رنگ‌های مختلف هر کدام نشانه‌ای خاص دارند.
آشنایی با استاندارد سیم و کابل
مثلاً در این استاندارد، رنگ کارهای مختلف مثل فاز، نول و زمین به وضوح مشخص شده‌اند و این به برق‌کاران و تکنسین‌ها این امکان را می‌دهد که به راحتی و بدون اشتباه کابل‌ها را شناسایی کنند. همچنین وجود این استانداردها باعث می‌شود تا خطرات احتمالی در نصب و استفاده از کابل‌ها کاهش یابد. بنابراین، آشنایی و رعایت این رنگ بندی در پروژه‌های برق‌رسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نهایت، می‌توان گفت که رنگ بندی کابل‌ها علاوه بر زیبایی، ایمنی و کارایی را در صنایع مختلف برق و الکترونیک بهبود می‌بخشد و کمک می‌کند تا کارها به صورت منظم و بدون هر گونه اشتباهی پیش بروند.
سیم و کابل تک رشته
برای انتخاب رنگ عایق کابل‌های تک رشته، معمولاً اولویت خاصی وجود ندارد و رنگ سیاه به عنوان گزینه رایج انتخاب می‌شود. این رنگ به دلیل ویژگی‌هایش، از جمله قابلیت شناسایی آسان و مقاومت در برابر عوامل محیطی، مورد توجه قرار می‌گیرد. از آنجایی که عایق کابل‌ها در حفاظت از هسته‌های الکتریکی و جلوگیری از اتلاف انرژی نقش حیاتی دارد، انتخاب رنگ مناسب می‌تواند بر کیفیت و دوام کابل تأثیر بگذارد. با این حال، در کنار رنگ سیاه، بسته به کاربرد و محیط نصب، می‌توان گزینه‌های دیگری نیز در نظر گرفت، اما در اکثر مواقع رنگ سیاه به عنوان انتخاب استاندارد محسوب می‌شود.
کابل دو رشته
در انتخاب رنگ برای فازها و نول‌ها معمولاً محدودیتی وجود ندارد. به‌صورت رایج، رنگ سیاه به عنوان نماینده فاز و رنگ آبی به عنوان نول انتخاب می‌شود. اما این به معنای آن نیست که نمی‌توان از رنگ‌های دیگری نیز استفاده کرد. در واقع، این موضوع به سلیقه و نیازهای خاص پروژه یا محیط بستگی دارد. می‌توان از ترکیب‌های مختلف رنگی بهره برد تا به راحتی تشخیص و تفکیک بین اجزا انجام شود. مهم این است که انتخاب رنگ به‌طور واضح و کارا باشد تا کارآیی سیستم را کاهش ندهد و به راحتی قابل شناسایی باشد.
علائم اختصاری بر روی سیم و کابل های برق
کابل سه رشته
زرد/ سبز – آبی – قهوه ای یا سیاه (برای کابلهایی که ارت دارند) یا طوسی – سیاه – قهوه ای
کابل چهار رشته
زرد/سبز – طوسی – سیاه – قهوه ای یا آبی– طوسی – سیاه – قهوه ای
کابل پنج رشته
زرد/سبز – آبی – مشکی – قهوه ای – طوسی یا قهوه ای – آبی – مشکی – طوسی – مشکی
رنگ‌بندی سیم‌ها در سیستم‌های برقی، یک استاندارد مهم و ضروری است. کابل زرد/سبز به‌طور اختصاصی برای اهداف حفاظتی مانند اتصال زمین استفاده می‌شود. در مقابل، رنگ آبی به سیم نول اختصاص داده شده است. در شرایطی که سیم نول موجود نباشد، رنگ آبی می‌تواند برای شناسایی هر رشته‌ای از کابل به کار رود، به جز رشته‌ای که برای اتصال زمین یا اهداف حفاظتی استفاده می‌شود.
با این حال، توجه داشته باشید که آگاهی از رنگ‌بندی سیم‌ها تنها یکی از جنبه‌های مهم در کار با سیستم‌های برقی است. دانستن این اطلاعات به تنهایی مجوز کار با مدارات برقی را به شما نمی‌دهد، و لازم است مهارت‌ها و دانش فنی لازم را نیز کسب کنید.
رنگ سیم یا کابل ارت
رنگ سیم یا کابل ارت یکی از عوامل حیاتی در طراحی و شناسایی کابل‌ها محسوب می‌شود و نقش مهمی در افزایش ایمنی و راحتی استفاده از آنها دارد. در سیستم رنگ‌بندی سبز و زرد، این نکته حائز اهمیت است که یکی از این دو رنگ باید بین 30٪ تا 70٪ از سطح یک رشته را پوشش دهد و رنگ دیگر باقی‌مانده را به خود اختصاص دهد. این شیوه رنگ‌آمیزی سبب می‌شود که در مراحل نصب و بهره‌برداری، شناسایی رشته مخصوص اتصال به زمین به سادگی امکان‌پذیر باشد.
رنگ‌های سبز و زرد به طور خاص برای تمایز رشته‌ای که برای اتصال به زمین یا امکانات ایمنی مشابه طراحی شده‌اند، به کار می‌روند. این رنگ‌ها نباید برای مقاصد دیگری استفاده شوند تا از بروز اشتباهات و خطرات احتمالی جلوگیری به عمل آید. با وجود سادگی در طراحی، این سیستم رنگ‌بندی می‌تواند در مواقع برگشت‌ناپذیر و اضطراری، به حفظ ایمنی جان افراد و تجهیزات کمک شایانی کند. بنابراین، رعایت این استانداردها نه تنها در طراحی کابل‌ها، بلکه در استفاده بهینه و اصولی از آنها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
در سیستم‌های سیم‌کشی، رنگ آبی به‌عنوان نشانه‌ای برای سیم نول در نظر گرفته می‌شود. این انتخاب رنگی، در صورتی که سیم نول در سیستم شما وجود نداشته باشد، انعطاف‌پذیری دارد و می‌توان از آن برای شناسایی هر سیم دیگری که برای اهداف غیر از اتصال زمین یا محافظت استفاده می‌شود، بهره برد. این روش کدگذاری رنگی، مزایای متعددی دارد؛ از جمله کمک به شناسایی سریع و آسان کابل‌ها، و همچنین بهبود امنیت و دقت در سیستم‌های الکتریکی.
