با نگاهی به آمار مرگ و میر، می‌توان به تعداد قابل توجهی از فوتی‌ها ناشی از برق گرفتگی پی برد. به طور کلی، برق گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که اختلاف ولتاژ بین دو نقطه از بدن ایجاد شود و این امر به بدن آسیب برساند. این وضعیت ممکن است به دلیل تماس بدن انسان با دستگاه‌هایی که کابل یا قسمت‌های آسیب دیده دارند و دارای جریان الکتریکی هستند، یا در موارد دیگر به وجود آید.
تماس مستقیم بدن انسان با جریان برق به دلیل سهل‌انگاری، عدم توجه و همچنین تماس غیرمستقیم مانند ارتباط با تابلوهای برق صنعتی و بدنه دستگاه‌های الکتریکی که دچار نقص، عایق‌کاری نامناسب یا مشکلات دیگر هستند، می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی افراد شود. برای جلوگیری از این خطر، روش‌های متعددی وجود دارد که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
انواع برق گرفتگی کدامند؟
میزان شدت جریان الکتریکی به نوع آن، یعنی مستقیم یا متناوب، وابسته است. جریان متناوب به دلیل ایجاد انقباض در عضلات و تأثیر بر عملکرد قلب، خطر آن تقریباً ۴ تا ۶ برابر بیشتر از جریان مستقیم است. برق‌گرفتگی می‌تواند به دو صورت اتفاق بیفتد: یکی از طریق تماس مستقیم و دیگری از طریق تماس غیرمستقیم.
برق گرفتگی در اثر تماس مستقیم
برق گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به طور مستقیم یا از طریق تماس با هادی برقدار، در حالی که سیستم الکتریکی در وضعیت سالمی قرار دارد، به دلیل بی‌احتیاطی یا عدم توجه، با هادی برقدار در یک یا دو نقطه تماس برقرار کند. شدت این نوع برق گرفتگی به اختلاف پتانسیل وابسته است و ممکن است در ولتاژهای بالا یا پایین به وقوع بپیوندد. در صورتی که اختلاف پتانسیل کم باشد، تنها در صورت تماس مستقیم با هادی برق، خطر برق گرفتگی وجود دارد. اما در شرایطی که ولتاژ بالا باشد، فرد در هر دو حالت ممکن است دچار برق گرفتگی شود. به همین خاطر، افراد باید در برابر خطرات ناشی از تماس با بخش‌های برقدار تأسیسات الکتریکی محافظت شوند.
برق گرفتگی در اثر تماس غیرمستقیم
برق گرفتگی غیرمستقیم زمانی رخ می‌دهد که یک هادی برقدار به دلیل خرابی عایق یا دلایل دیگر با سطوح فلزی دستگاه‌های الکتریکی تماس پیدا کند و فردی نیز با همان سطح فلزی در ارتباط باشد. این نوع برق گرفتگی به عنوان برق گرفتگی غیرمستقیم شناخته می‌شود.
برای جلوگیری از برق گرفتگی چه کنیم؟
برای کاهش آسیب‌ها و خطرات ناشی از برق‌گرفتگی، می‌توان اقداماتی را انجام داد. در ادامه، به بررسی روش‌های پیشگیری از این نوع حوادث خواهیم پرداخت.
1. رطوبت و برق گرفتگی
هرگز در حالتی که دستان، پاها یا بدن شما خیس است، به پریزهای برق نزدیک نشوید. رطوبت باعث کاهش مقاومت الکتریکی بدن می‌شود، بنابراین جریان الکتریکی با قدرت بیشتری از بدن عبور خواهد کرد.
2. قطع جریان برق قبل از کار
قبل از آغاز کار با برق، حتماً جریان برق را قطع نمایید تا بتوانید با خیال راحت و اطمینان بیشتر به سیم‌های برق دست بزنید.
3. تعویض لامپ و تجهیزات
هنگامی که لامپ یا هر وسیله برقی دیگری در حال کار است، از تعویض یا تعمیر آن خودداری کنید. برای بررسی قیمت لامپ، به وبسایت تامین برق مراجعه فرمایید.
4. سیم لخت و برق گرفتگی
برای جلوگیری از بروز حادثه در صورت تماس، بخش‌هایی از سیم که عایق آن‌ها آسیب دیده و از بین رفته است را با استفاده از چسب برق عایق‌بندی کنید.
5. محافظت از برق در جاهای مرطوب
استفاده از دستگاه‌های برقی بدون حفاظ در مکان‌های مرطوب توصیه نمی‌شود، زیرا این امر می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی و در نهایت آتش‌سوزی گردد. به عنوان نمونه، از پریزهای با درپوش در حمام بهره ببرید.
6. عدم کاربرد سیم و کابل زیر فرش
سیم‌های برق را تحت فشار نگذارید. همچنین، عبور دادن آن‌ها از زیر فرش یا موکت می‌تواند باعث آسیب به عایق آن‌ها شود.
7. استفاده از تابلو برق
اجزای برقدار دستگاه الکتریکی را به گونه‌ای محصور کنید که از دسترس افراد دور بماند. به عنوان نمونه، می‌توانید از تابلو برق یا جعبه تقسیم برای پوشاندن کلیدهای مینیاتوری و سیم‌های مربوطه استفاده کنید. هم‌اکنون برای خرید کلید مینیاتوری اقدام کنید.
8. ولتاژ در برق گرفتگی
سیم‌های مناسب را بر اساس نوع کاربرد خود انتخاب نمایید، زیرا اگر سطح مقطع سیم کم باشد ولی ولتاژ آن بالا باشد، ممکن است منجر به سوختگی، ذوب شدن و حتی آتش‌سوزی گردد. در آموزش‌های مربوط به جلوگیری از برق‌گرفتگی، توجه به سیم‌ها و خطرات اتصال کوتاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
9. سیم ارت
سیم ارت در سیستم‌های الکتریکی به کار می‌رود و مسئولیت تأمین ایمنی و حفاظت را دارد. این سیم که به زمین متصل می‌شود، از یک هادی فلزی با پوشش PVC ساخته شده و وظیفه‌اش هدایت جریان‌های نشتی ناشی از تجهیزات الکتریکی به سمت زمین است. این سیم ها از بروز برق‌گرفتگی جلوگیری کرده و از آتش‌سوزی ناشی از نشت برق جلوگیری می‌کنند. این دستگاه‌ها همچنین از ورود ولتاژ ناگهانی و افزایش آن به تجهیزات جلوگیری می‌نمایند.
10. کلید محافظ جان
کلید محافظ جان یکی از ابزارهای مهم برای جلوگیری از برق گرفتگی به شمار می‌رود. این دستگاه به منظور حفاظت از افراد و دیگر تجهیزات الکتریکی در یک سیستم برق به کار می‌رود. انواع و مدل‌های مختلفی از این کلید در بازار موجود است. کلید محافظ جان مانع از بروز شوک ناشی از تماس غیرمستقیم با برق می‌شود. این دستگاه جریان عبوری از مدار را اندازه‌گیری کرده و در صورت تشخیص اختلاف پتانسیل یا ناهماهنگی بین جریان ورودی و خروجی، مدار را قطع می‌کند.
جریان‌های نشتی، حتی اگر بسیار کم باشند، می‌توانند منجر به آتش‌سوزی یا برق‌گرفتگی شوند. فیوز مینیاتوری به تنهایی قادر به جلوگیری از خطرات احتمالی نیست و استفاده از محافظ جان ضروری است.
11. چکمه عایق برق
چکمه‌های عایق برق معمولاً در سیستم‌های فشار قوی به کار می‌روند. این نوع چکمه‌ها از مواد لاستیکی ساخته شده‌اند و تا ناحیه ساق پا یا پایین‌تر از زانو را می‌پوشانند. این چکمه‌ها دارای سطح بالایی از مقاومت الکتریکی هستند و از خطر برق‌گرفتگی افراد جلوگیری می‌کنند. چکمه‌های لاستیکی عایق برق در وزن‌های متفاوتی تولید می‌شوند. تعدادی از آن‌ها همچنین در برابر رطوبت، محیط‌های اسیدی، روغنی و غیره مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهند.
12. دستکش عایق برق
دستکش‌ها یکی از ابزارهای اساسی برای پیشگیری از برق‌گرفتگی به شمار می‌روند. این نوع دستکش‌ها که به عنوان دستکش‌های عایق برق شناخته می‌شوند، از جنس لاستیک ساخته شده و از دستان افراد در برابر خطرات ناشی از برق محافظت می‌کنند. این دستکش‌ها باید بعد از هر بار استفاده، مورد بررسی و آزمایش قرار گیرند. این محصولات در دسته‌های مختلف به بازار عرضه می‌شوند.
